Соңғы жылдары қаржы пирамидаларының саны елімізде күрт артты. “Тез байып кетем”, “аз ақша салып, көп табам” деген үмітпен мыңдаған адам қаржылық алаяқтардың арбауына түсіп жатыр. Шымкент қаласы да бұл мәселені айналып өте алған жоқ. Қаржы мониторингі агенттігінің 2025 жылғы деректеріне қарасақ, ел көлемінде алаяқтық жобаларға қарсы күрес күшейтіліп, нақты нәтижелерге қол жеткізіліп келеді. Ендеше, осы мәселені Шымкенттің мысалында кеңірек қарастырып көрейік.
Ел бойынша қандай жұмыс жүріп жатыр?
2025 жылдың алғашқы жартыжылдығында еліміз бойынша:
- 7 000-нан астам алаяқтық сипаттағы сайт бұғатталған;
- Instagram мен Telegram желілеріндегі 43 заңсыз чат жабылған, бұл чаттардың жалпы аудиториясы – 276 мың адам;
- 36 қаржы пирамидасы анықталып, тоқтатылған. Оларға 86 мыңнан астам адам тартылып үлгерген;
- 46 қылмыстық іс қозғалып, 12,5 млрд теңге көлеміндегі шығынды өтеу үшін мүлікке тыйым салынған.
2021 жылдан бері 100-ден астам пирамида жабылып, 227 ұйымдастырушы түрмеге тоғытылған. Қаржылық қауіпсіздік үшін “Baiqa, piramida!” атты Telegram-бот іске қосылды. Осы бот арқылы кез келген компанияны тексеріп көруге болады.
Шымкенттегі жағдай қандай?
Шымкентте қаржы пирамидалары бойынша соңғы кезде бірнеше үлкен іс тіркелді. Мысалы, жақында ғана “Ansar Gold” деген атаумен жұмыс істеген инвестициялық жоба тексерілді. Қаланың өзінен 200-ден астам адам осы жобаға ақша салып үлгерген. Жалпы жиналған сома – 400 миллион теңгеден көп. Ұйымдастырушылар алтынға инвестиция саламыз деп жұртты алдаған.
Бұдан бөлек, қалада 2024 жылы 450-ден астам сайт пен чаттар бұғатталған. Telegram мен WhatsApp желілерінде ашылған 10-нан астам топ анықталып, тоқтатылды. Бұл жұмысқа қаладағы Экономикалық тергеп-тексеру департаменті мен Кибербақылау бөлімшесі белсенді түрде атсалысты.
Сонымен қатар, Шымкент қалалық әкімдігінің ресми парақшаларында (Instagram, Telegram және Facebook платформаларында) қаржы пирамидаларының залалы туралы арнайы бейнероликтер мен ақпараттық хабарламалар топтамасы жарияланды. Атап айтқанда:
- 15 бейнеролик жарық көріп, тұрғындарға қаржы пирамидаларының белгілері, олардан сақтану жолдары түсіндірілді;
- 30-дан астам мәтіндік инфопосттар мен графикалық карточкалар жарияланып, әрбір жазба қоғам назарын аударуға бағытталды.
Осы посттар жалпы 150 000-нан астам қаралым жинап, халықтың бұл мәселеге деген қызығушылығы мен уайымының жоғары екенін көрсетті. Әр бейнероликте өмірден алынған нақты мысалдар келтіріліп, “жеңіл табыс” ұғымының артында тұрған қауіп туралы қарапайым тілмен баяндалған.
Сондай-ақ, жастардың белсенді қолданатын алаңы – TikTok желісі арқылы да түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Шымкенттегі жергілікті медиа-мамандар мен блогерлер “Baiqa, piramida!” Telegram-ботының маңызын видеоформатта таныстырып, нақты нұсқаулықпен бөлісті. Бұл бейнероликтерде:
- Пирамидалық схемалардың қалай жұмыс істейтіні;
- “Қысқа жолмен байып кету” ұрандарының артындағы алдау тетіктері;
- “Baiqa, piramida!” боты арқылы компанияны тексеру жолы кезең-кезеңімен көрсетілді.
TikTok-тағы түсіндіру бейнелері 10 000-нан астам қаралымға ие болды, әсіресе студенттер мен жас жұмысшылар арасындағы парақшаларда белсенді тарады. Әлеуметтік желі арқылы жасалған бұл формат — визуалды, қысқа әрі нақты болғандықтан, ақпараттың тез әрі тиімді таралуына ықпал етті.
Халыққа қандай көмек көрсетілуде?
Қаржы пирамидаларына қарсы тек құқық қорғау органдары ғана емес, жергілікті әкімдік пен қоғамдық ұйымдар да бірігіп жұмыс істеп жатыр.
Мысалға:
- Қаладағы үлкен мешіттерде жұма уағыздарында қаржылық алаяқтық тақырыбы қозғалып жатыр;
- Қажымұқан атындағы стадионда LED-экрандар арқылы түсіндіру бейнероликтері көрсетіледі;
- Мектептер мен колледждерде қаржылық сауаттылыққа арналған сабақтар мен олимпиадалар ұйымдастырылуда;
- Оқушылар арасында “Жалған уәде – қауіпті жол” деген тақырыпта эссе және бейнеролик байқаулары өтті.
Не істеу керек?
Қаржылық пирамидамен күресте ең бастысы – халықтың өз қырағылығы. Ешқашан “тез табыс” уәдесіне сенуге болмайды. Егер біреу сізге “бір аптада екі есе қайтарып береміз” десе – бұл бірінші күдіктенетін белгі.
Жергілікті тұрғындарға айтарымыз – кез келген инвестициялық ұсынысты алдымен “Baiqa, piramida!” ботынан тексеріп, қажет болса, Шымкент қаласындағы Экономикалық тергеп-тексеру департаментіне хабарласқандарыңыз жөн.
Шымкентте бүгінде қаржы пирамидаларына қарсы нақты әрі жүйелі жұмыс жүріп жатыр. Бірақ бұл күресте халықтың да жауапкершілігі жоғары. Ақшаңызды күмәнді жобаларға салмас бұрын жақсылап ойланып, ресми органдардан кеңес алуды ұмытпаңыз. Қаржылық сауаттылық – әр адамның қорғаны.
