2025 жылы Қазақстанда азаматтардың құқықтарын қорғауға бағытталған ауқымды қадамдардың бірі – «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қылмыстық заңнаманы оңтайландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңының қабылдануы болды. Бұл құжат құқықтық мемлекетті нығайтуға, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және құқықтық сананы арттыруға ықпал ететін маңызды бастама болып отыр.
Аталған заңдағы басты жаңалықтардың бірі – елімізде алғаш рет «сталкинг» үшін қылмыстық жауапкершіліктің енгізілуі. Бұрын мұндай әрекеттер әкімшілік деңгейде қарастырылса, енді ол толыққанды қылмыс деп танылып отыр. Сталкинг – зорлық-зомбылықтың тікелей белгілері болмаса да, адамның психологиялық жағдайына терең әсер ететін жүйелі қудалау әрекеті. Бұл әрекеттер жеке тұлғаның еркіндігіне қол сұғып, оның өмір сапасын төмендетуге алып келеді.
Сталкингке жататын әрекеттер:
- адамның еркінен тыс соңынан қалмай ізіне түсу;
- қайта-қайта қоңырау шалу, мазасыздық тудыру;
- әлеуметтік желілер мен интернет арқылы бақылау орнатып, қорқыныш пен алаңдаушылық сезімін күшейту;
- жеке кеңістікті бұзып, моральдық қысым көрсету.
Жаңа заңға сәйкес, мұндай әрекеттерге қатаң жаза қарастырылған:
- 200 айлық есептік көрсеткішке дейін айыппұл салу;
- 200 сағатқа дейін қоғамдық немесе түзеу жұмыстарына тарту;
- 50 тәулікке дейін қамауға алу.
Бұл өзгерістер Шымкент қаласында құқықтық сананы арттыру бағытының маңызды бөлігіне айналды. Себебі мегаполисте тұрғындар саны жыл санап артып келеді, ал үлкен қалада адамдар арасындағы қарым-қатынаста түрлі жанжалдар мен даулы жағдайлар жиі кездесуі мүмкін. Сондықтан жеке кеңістікті қорғау, психологиялық зорлық-зомбылықтың алдын алу – қоғам тұрақтылығы үшін аса маңызды.
Шымкент қаласының құқық қорғау органдары жаңа заңды түсіндіру жұмыстарын жүйелі түрде жүргізіп келеді. Қалалық полиция департаменті мен прокуратура өкілдері тұрғындарға сталкингтің нақты белгілерін түсіндіріп, мұндай әрекетке жол бермеуге шақыруда. Мектептер мен жоғары оқу орындарында оқушылар мен студенттерге арналған дәрістерде жеке шекараны құрметтеу, интернеттегі қауіпсіздік, киберқудалаудан сақтану мәселелері қарастырылуда.
Сонымен қатар, Шымкенттегі үкіметтік емес ұйымдар мен жастар ресурстық орталықтары да құқықтық мәдениетті нығайтуға өз үлестерін қосуда. Әлеуметтік желілерде ақпараттық бейнероликтер мен инфографикалар жарияланып, тұрғындарға сталкингтің салдары туралы қарапайым тілмен түсіндірілуде. Бұл шаралар құқықтық сауаттылықты арттыруға және азаматтардың өз құқықтарын қорғау дағдыларын күшейтуге бағытталған.
Жаңа заңның тағы бір маңызды қыры – қоғамда психологиялық зорлық-зомбылықтың да қауіпті екенін мойындатуы. Бұған дейін көбінесе физикалық зорлыққа ғана баса мән берілсе, енді адамның психикасына қысым жасау да қылмыстық жауапкершілікке жататын әрекет ретінде қарастырылып отыр. Бұл құқықтық мәдениеттің жаңа деңгейге көтерілгенін білдіреді.
Қорытындылай келе, сталкинг үшін қылмыстық жауапкершіліктің енгізілуі – тек құқықтық норманың жаңаруы ғана емес, әрбір азаматтың қауіпсіздігін қорғауға бағытталған нақты қадам. Шымкент қаласы бұл өзгерістерді қоғамға түсіндіру, халықтың құқықтық санасын арттыру және жастардың құқықтық мәдениетін қалыптастыру бағытында жүйелі жұмыс атқарып келеді.
Құқықтық сананың жоғары болуы – қауіпсіз қоғам кепілі. Ал жаңа заң – сол мақсатқа бастайтын маңызды құрал.
